Hoi, waar kom je vandaan? Een ingewikkelde identiteitsvraag

Woon je in het buitenland dan ben je het waarschijnlijk wel met me eens dat ‘Waar kom je vandaan?’ een van de meest gestelde vragen is in je nieuwe leefomgeving. Op vrijwel elke sociale gelegenheid is er wel iemand, of meerdere mensen, die willen weten waar je vandaan komt. Logisch maar soms wordt je er behoorlijk vervelend van. Hoe dan ook deze vraag heeft me tijden geleden opnieuw aan het denken gezet. Nu kun je denken. Simpel toch? Op je paspoort staat waar je vandaan komt. Klopt, helemaal mee eens! Maar dat wil niet zeggen dat ik (of anderen die in het buitenland wonen) onszelf daar ook mee identificeren.

Lekker ‘Hollands’ toch?

Voor ik, vier jaar geleden, naar Amerika verhuisde vond ik mijzelf een echte ‘Hollander’. Tuurlijk, ik reisde veel en zag veel van andere culturen maar toch zou ik mijzelf nooit aanwijzen als bijvoorbeeld een Europeaan. Ik bedoel, ik ben toch anders dan een Griek? Nee, ik ben een Nederlander.

Nederlanders worden overal prettig ontvangen. Iedereen heeft er wel eens van gehoord: ‘Amsterdam!’, ‘Tulips, windmills, wooden shoes, Heineken’, ‘Dutch people are so open-minded’ of ‘Robben, van Persie’. Waar ook ter wereld, aanspraak hebben we en mensen zijn enthousiast. Ik ben dan ook wel een beetje trots op deze Nederlandse roots. We zullen niet snel aangekeken worden met een scheef oog.

Maar gek genoeg voel ik me de laatste jaren steeds minder die Hollander van vroeger. Maar is dat wel zo gek na ruim 4 jaar in het buitenland wonen? Ik las een artikel over dat mensen die in het buitenland wonen met een ander oog naar hun eigen cultuur leren kijken. Ik vond dit interessant en toen ik er meer over nadacht betrapte ik mezelf daar ook op. Dit had ook ik onbewust zitten doen. Met Willem of andere Nederlanders die bij ons in de omgeving wonen/gewoond hebben, hebben/hadden we regelmatig gesprekken over de Nederlandse cultuur. Van de jaarlijks terugkerende discussie over, jawel hoor, zwarte piet tot over het feit dat de meeste Nederlanders écht niet zo open-minded zijn zoals de wereld denkt dat we zijn (of zoals we zelf graag denken dat we zijn).

Horen we dan wel ergens bij?

Door het langdurig blootstaan aan andere culturen leer je andere normen en waarden en reflecteer je deze op je eigen cultuur. Je gaat na of bepaalde dingen goed of fout zijn. En snel leerde ik dat ook bepaalde gewoontes of tradities in ons kikkerlandje echt niet altijd de beste zijn. We klagen over en veroordelen andere culturen (die we, naar mijn mening, simpelweg gewoon niet goed genoeg begrijpen, ook al menen we dat wel) maar vergeten kritisch te kijken naar onze eigen cultuur en gedrag.

Geloof het of niet, soms is het best vervelend om over bepaalde culturele aspecten anders te denken. Discussies met familie en vrienden tijdens kerst of andere vakanties? Ja, die ontwijk ik liever. Pogingen tot educatie vallen op een doof oor waardoor het voor mijn gevoel nog ongemakkelijker wordt. En dat vind ik erg jammer. We kunnen namelijk veel van elkaar leren.

Daarnaast is er nog de andere kant van de munt: De cultuur van het land waarin je woont. In de loop van tijd neem je wat normen, waarden of gewoontes over. Maar ook hier loop je constant tegen verschillen aan. De oer-Hollandse directheid bijvoorbeeld. Gelukkig ben ik zelf niet altijd zo super direct maar sommige Nederlanders kunnen zo direct zijn dat ik het zelfs grof vind. De meeste andere culturen hebben hier geen of weinig kaas van gegeten en lijken voor ons continu om de antwoorden heen te dansen. Vaak goed bedoeld, dat ze je niet willen kwetsen, maar soms toch wel een struikelblok als je een fatsoenlijk antwoord wilt op een serieuze en belangrijke vraag. Ineens ben je een grof persoon als je een opmerking maakt of een directe vraag eruit flapt. Kortom, je wordt eigenlijk nergens meer écht begrepen.

Waar komen we dan wel vandaan?

‘Waar kom je vandaan?’ is voor ons een te simpele vraag.

In Amerika was het antwoord vrij gemakkelijk, althans in het begin. Uit Nederland. Punt. Deze vraag werd overigens ook alleen maar gesteld tijdens activiteiten met andere buitenlanders of wanneer Amerikanen ons in het Nederlands hoorden praten. Negen van de tien Amerikanen zeiden dan ‘Oh, je bent van ver gekomen’. Waarop wij zeiden dat we eigenlijk in Amerika woonden. Simpel.

Nu we in Singapore wonen is het nog wat ingewikkelder geworden. Na het antwoord ‘Ik kom uit Nederland’ heb ik altijd het gevoel meer te moeten vertellen. Niet om op te scheppen dat ik in meer landen heb gewoond, maar gewoon omdat Nederland alleen niet genoeg is. Hoewel ik een Nederlands paspoort hebt, heeft Nederland mij niet gemaakt tot de persoon wie ik nu ben. Ik ben geen ‘standaard’ Nederlander. De keuzes om naar Amerika te verhuizen en nu te wonen in Singapore hebben daar óók aan mee geholpen. Mijn identiteit is inmiddels een mengelmoes van deze culturen, normen en waarden.

Maar als ik me minder Nederlands voel, wat ben ik dan wel? Heel simpel, een wereldburger. Voor mijn gevoel kan ik nu niet meer zeggen ik ben 100% Nederlander. Ik ben wie ik ben en daar hoeft voor mij niet perse een nationaliteit of een ander kaartje aan te hangen. Ik voel me overal vrij snel thuis en pas me gemakkelijk aan aan de nieuwe cultuur in het land waarin ik woon of ben. Het klinkt misschien heel vreemd, maar snap niet dat ik mijzelf nooit eerder zo gevoeld heb.

Meer antwoorden op de vraag: ‘Waar kom je vandaan?’

Na het schrijven van dit artikel vroeg ik me af hoe andere Nederlanders die in het buitenland wonen hier tegenover staan. Hebben ze dezelfde gevoelens als ik of is het juist heel erg anders? In de Facebookgroepen Nederlanders in het Buitenland en Wereldvrouwen plaatste ik een poll met de vraag: ‘Met welk land associeer jij jezelf het meeste?’ Bijna duizend Nederlanders in het buitenland deden mee aan mijn poll. Zie hieronder het resultaat:

De meeste mensen voelen zich een mix van Nederlander en de nationaliteit van het land waar ze nu wonen. Ze verliezen enkele Nederlandse normen en waarden en nemen enkele nieuwe culturele aspecten aan van het land waarin ze wonen.

20% van de mensen vindt zichzelf nog een echte Nederlander. Vooral de Friesen en de Twentenaren lieten dit vooral blijken. Dit neemt overigens niet weg dat ze zich meer thuis voelen in hun ‘tweede’ land vergeleken met Nederland.

Snel daarna volgt de wereldburger die zich overal thuis voelt. Daarbij wordt wel vermeld dat ze overal een beetje tussenin hangen, en dus nergens 100% bij horen.

In het algemeen weten veel stemmers niet zeker of ze nog wel terug willen naar Nederland of dat ze zich nog wel aan kunnen passen aan het, in hun ogen, nieuwe Nederland. Ontzettend veel stemmers gaven aan in de commentaarsectie dat Nederland sterk veranderd is. De botheid, racisme, arrogantie en betweterigheid is iets waar veel Nederlanders in het buitenland zich voor schamen en niet geassocieerd mee willen worden. Nederland raakt steeds meer verdeeld en de mentaliteit is er sterk op achteruit gegaan. Ook geven stemmers aan dat Nederland echt niet zo open is als we (en de wereld) denken te zijn.

Lees hier meer over wonen en werken in het buitenland